TANIM
Amortisman ayrılması, maddi duran varlığın maliyetinin, bu varlığın faydalı ömrüne sistematik bir şekilde dağıtılması işlemidir. Gerçekten işletmelerde bir yıldan fazla kullanılan, aşınma ve yıpranmaya uğrayan duran varlıkların değeri, faydalı ömürleri içinde amortisman ayrılmak suretiyle yok edilir.
Mali yönetim bakımından amortismanların işlevi üç grupta toplanabilir:
• Amortisman ayrılması, maddi duran varlıkların değerinin faydalı ömürlerine dağıtılmasına olanak vererek, işletmenin cari giderleri belirlenirken, sermaye harcamalarından her hesap dönemine düşen payın da hesaba katılmasını sağlar.
• Maddi duran varlıkların değerlendirilmesine olanak verir.
• Maddi duran varlıkların faydalı ömürleri sonunda yenilenebilmesi için gerekli maddi olanakları sağlar.
Her hesap döneminde ayrılan amortisman tutarı, dönem sonucunu, diğer bir deyişle hesaplanan dönem kar veya zararını etkiler. amortisman giderleri, vergi matrahı hesaplanırken nazara alındığından, ödenecek gelir veya kurumlar vergisi tutarını etkiler. Ayrıca amortisman tutarı, o heap döneminde duran varlığın elde edilmesi veya yenilenmesi için yapılan harcamaları aştığı takdirde, işletme sermayesini arttırır. buna karşılık, ayrılan amortismanlar yeni duran varlıklar elde etmek için yapılan harcamalardan az olduğu takdrde, yöneticiler, işletme sermayesini azaltmak, yabancı kaynak sağlamak veya sermayeyi artırmak yolları ile aradaki farkı karşılayabilir.
Amoritsman Uygulamasında Bazı Özel Durumlar:
• İktisadi ve teknik bir bütün oluşturan demirbaşların bedelleri toplamının amortismana tabi tutulması gerekir.
• Amortisman ayrılmakta olan sabit değerler daha sonra işletme faaliyetinde kullanılmasalar dahi bu değerler için amortisman ayrılmaya devam edilir.
• Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin kullanıldığı yer değiştirilse ve bu durum daha yüksek amortisman uygulamayı gerektirse dahi, başlangıçta uygulanan oran yükseltilemez.
• Aynı bina içinde olsalar dahi, imalat yapılan kısıma, idari ve sosyal hizmetlerde kullanılan kısımlara ayrı amortisman oranlarının uygulanması gerekir.
• Amortisman sürelerini tamamlamış bile olsalar yeni kurulan bir ortaklığa sermaye olarak konulan sabit değerler,biçilen değerleri üzerinden amortismana tabi tutulabilir.
• Feshedilen bir şahıs şirketinin aktiflerinin yeni kurulan bir şirkete aynen sermaye olarak konulması halinde amortisman, sabit değerlerin maliyet bedelinden o tarihe kadar birikmiş amortismanlar indirildikten sonra kalan değer üzerinden ayrılır.
Vergi Usul Kanunuda Yer Alan Amortisman Usulleri:
• Normal Amortisman
• Azalan Bakiyeler Metodu
• Olağanüstü Amortisman
Diğer Amortisman Usulleri:
• Doğrusal Amortisman Yöntemi
• Yıl Sayısı Toplam Metodu
Mali yönetim bakımından amortismanların işlevi üç grupta toplanabilir:
• Amortisman ayrılması, maddi duran varlıkların değerinin faydalı ömürlerine dağıtılmasına olanak vererek, işletmenin cari giderleri belirlenirken, sermaye harcamalarından her hesap dönemine düşen payın da hesaba katılmasını sağlar.
• Maddi duran varlıkların değerlendirilmesine olanak verir.
• Maddi duran varlıkların faydalı ömürleri sonunda yenilenebilmesi için gerekli maddi olanakları sağlar.
Her hesap döneminde ayrılan amortisman tutarı, dönem sonucunu, diğer bir deyişle hesaplanan dönem kar veya zararını etkiler. amortisman giderleri, vergi matrahı hesaplanırken nazara alındığından, ödenecek gelir veya kurumlar vergisi tutarını etkiler. Ayrıca amortisman tutarı, o heap döneminde duran varlığın elde edilmesi veya yenilenmesi için yapılan harcamaları aştığı takdirde, işletme sermayesini arttırır. buna karşılık, ayrılan amortismanlar yeni duran varlıklar elde etmek için yapılan harcamalardan az olduğu takdrde, yöneticiler, işletme sermayesini azaltmak, yabancı kaynak sağlamak veya sermayeyi artırmak yolları ile aradaki farkı karşılayabilir.
Amoritsman Uygulamasında Bazı Özel Durumlar:
• İktisadi ve teknik bir bütün oluşturan demirbaşların bedelleri toplamının amortismana tabi tutulması gerekir.
• Amortisman ayrılmakta olan sabit değerler daha sonra işletme faaliyetinde kullanılmasalar dahi bu değerler için amortisman ayrılmaya devam edilir.
• Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin kullanıldığı yer değiştirilse ve bu durum daha yüksek amortisman uygulamayı gerektirse dahi, başlangıçta uygulanan oran yükseltilemez.
• Aynı bina içinde olsalar dahi, imalat yapılan kısıma, idari ve sosyal hizmetlerde kullanılan kısımlara ayrı amortisman oranlarının uygulanması gerekir.
• Amortisman sürelerini tamamlamış bile olsalar yeni kurulan bir ortaklığa sermaye olarak konulan sabit değerler,biçilen değerleri üzerinden amortismana tabi tutulabilir.
• Feshedilen bir şahıs şirketinin aktiflerinin yeni kurulan bir şirkete aynen sermaye olarak konulması halinde amortisman, sabit değerlerin maliyet bedelinden o tarihe kadar birikmiş amortismanlar indirildikten sonra kalan değer üzerinden ayrılır.
Vergi Usul Kanunuda Yer Alan Amortisman Usulleri:
• Normal Amortisman
• Azalan Bakiyeler Metodu
• Olağanüstü Amortisman
Diğer Amortisman Usulleri:
• Doğrusal Amortisman Yöntemi
• Yıl Sayısı Toplam Metodu
KAYNAK
Mali Tablolar Analizi, Dr. Öztin Akgüç, sf. 108, Muhasebe Enstitüsü
