I.Tanımı
MADDE 532- Alım veya satım komisyonculuğu,
komisyoncunun ücret karşılığında, kendi adına ve vekâlet verenin hesabına
kıymetli evrak ve taşınırların alım veya satımını üstlendiği sözleşmedir.
Bu bölümdeki hükümler saklı kalmak
üzere, komisyon sözleşmelerine vekâlet hükümleri uygulanır.
II. Komisyoncunun borçları
1. Bildirme ve sigortalama borcu
MADDE 533- Komisyoncu, yaptığı iş hakkında
vekâlet vereni bilgilendirmek ve özellikle talimatının yerine getirildiğini
kendisine hemen bildirmekle yükümlüdür.
Vekâlet verenin talimatı olmadıkça
komisyoncu, sözleşmenin konusunu oluşturan şeyleri sigorta ettirmekle yükümlü
değildir.
2. Özen borcu
MADDE 534- Satılmak üzere kendisine gönderilen
eşya açıkça ayıplı ise komisyoncu, vekâlet verenin taşıyıcıya karşı haklarının
korunması için gerekeni yapmak, zararı tespit ettirmek, olabildiğince eşyayı
koruma altına almak ve durumdan vekâlet vereni hemen bilgilendirmekle
yükümlüdür; aksi takdirde, her türlü ihmalinden doğan zarardan sorumlu olur.
Satılmak üzere gönderilen eşya kısa
sürede bozulabilecek nitelikte ise komisyoncu, vekâlet vereni hemen
bilgilendirmek koşuluyla eşyayı satmakla yükümlüdür.
3. Vekâlet verenin belirlediği bedel
MADDE 535- Vekâlet verenin belirlediği bedelin
altında mal satan komisyoncu, malı satmasaydı vekâlet verenin daha fazla zarar
göreceğini ve durumun yeniden talimat almaya elverişli bulunmadığını ispat
etmedikçe, belirlenen bedel ile satış bedeli arasındaki farkı gidermekle
yükümlüdür. Bunun dışında komisyoncu, kusuru varsa, talimatına aykırı
davranmasından dolayı vekâlet verenin uğradığı diğer zararlardan da sorumludur.
Vekâlet verenin belirlediği bedelin
altında mal alan veya üstünde satan komisyoncu, bu işlemlerden doğan farkı
alıkoyamaz.
4. Veresiye satma ve teslim almadan ödeme
MADDE 536- Komisyoncu, vekâlet verenin izni
olmaksızın malı veresiye satar veya malı teslim almadan bedelini öderse, bundan
doğan zarara katlanmak zorundadır. Ancak, vekâlet veren yasaklamadıkça, malı
satış yerindeki ticari teamüle göre veresiye de satabilir.
5. Komisyoncunun garantisi
MADDE 537- Yetkisi olmaksızın veresiye mal
satması dışında, komisyoncu işlemde bulunduğu borçluların ödememelerinden ve
diğer borçlarını ifa etmemelerinden sorumlu olmaz. Ancak, komisyoncu açıkça
garanti vermişse veya bulunduğu yerdeki ticari teamül gerektiriyorsa sorumlu
olur.
Garanti veren komisyoncunun bundan
dolayı ayrıca ücret isteme hakkı vardır.
III. Komisyoncunun hakları
1. Ödediği paralar ve yaptığı giderler
MADDE 538- Komisyoncu, vekâlet verenin yararı
için yaptığı bütün giderleri ve ödediği paraları faiziyle birlikte isteyebilir.
Komisyoncu, ardiye ve taşıma
bedellerini vekâlet verenin hesabına geçirebilirse de, kendi çalışanlarının
ücretlerini geçiremez.
2. Komisyon ücreti
a. İsteme hakkı
MADDE 539- Komisyoncu, ücretinin ödenmesini
kendisine verilen işi yapınca isteyebileceği gibi, işin yapılmaması vekâlet
verene yükletilebilen bir sebepten kaynaklanması hâlinde de isteyebilir.
Komisyoncu, başka sebeplerle işin
yapılamaması durumunda, ancak emeğinin yerel âdete göre belirlenecek
karşılığını isteyebilir.
b. Kaybedilmesi
MADDE 540- Komisyoncu, vekâlet verene karşı
dürüstlük kurallarına aykırı davranır, özellikle ona satın aldığından fazla
veya sattığından eksik bir bedel bildirirse, ücret alma hakkını kaybeder.
Bedelin gerçekleşen bedelden farklı
gösterilmesi durumunda vekâlet veren, komisyoncuyu gerçekleşen bedel üzerinden
satılanın alıcısı veya satıcısı sayma hakkına sahiptir.
3. Hapis hakkı
MADDE 541- Komisyoncunun, sattığı malın bedeli
ve satın aldığı mal üzerinde hapis hakkı vardır.
4. Malın açık artırmayla satılması
MADDE 542- Komisyoncuya verilen malın
satılamaması veya satış emrinden cayılması durumunda vekâlet veren, malı geri
almakta ya da o malla ilgili başka işlem yapmakta aşırı ölçüde gecikirse
komisyoncu, malı bulunduğu yer mahkemesinden karar alarak açık artırmayla sattırabilir.
Ancak, mal borsada kayıtlıysa veya piyasa fiyatı varsa ya da yapılacak masrafa
oranla değeri azsa, hâkim satışın başka bir yolla yapılmasına da karar
verebilir.
Malın bulunduğu yerde vekâlet veren
ya da temsilcisi hazır bulunmazsa, satış kararı vekâlet veren dinlenmeksizin de
verilebilir.
Malın hızla değer kaybetmesi hâli
dışında, artırmanın yer ve zamanının mahkemece vekâlet verene bildirilmesi
zorunludur.
5. Komisyoncunun kendisiyle işlem yapması
a. Bedel ve ücret
MADDE 543- Borsada kayıtlı veya piyasa fiyatı
bulunan kambiyo senetleri veya diğer kıymetli evrakı ya da ticari malları
satmaya veya satın almaya yetkili kılınan komisyoncu, vekâlet veren tarafından
aksine talimat verilmemişse, satın alacağı mal yerine kendi mallarını satabilir
veya satacağı malı kendisi için satın alabilir. Bu hâllerde, komisyoncunun
kendisiyle işlem yaptığı andaki değerler esas alınır; komisyoncunun, komisyon
işlerinde alışılmış olan ücret ve giderlerini, bu hâllerde bile isteme hakkı
vardır.
Komisyoncu, bu tür bir işlemin
yapıldığını aynı gün vekâlet verene bildirmek zorundadır.
Diğer hâllerde satış hükümleri
uygulanır.
b. İşlemi kendisiyle yapmış sayılma
MADDE 544- Komisyoncu, kendisinin doğrudan
doğruya alıcı veya satıcı olabildiği durumlarda, sözleşmenin diğer tarafını
göstermeksizin vekâletin yerine getirildiğini vekâlet verene bildirirse, işlemi
kendisiyle yapmış sayılır.
c. İşlemi kendisiyle yapma hakkının düşmesi
MADDE 545- Vekâlet verenin vekâleti geri aldığı
haberi komisyoncuya ulaştığı anda, komisyoncunun işlemi kendisiyle yapma
hakkı düşer. Ancak, bu haber kendisine ulaşmadan önce komisyoncu, işlemin
yapıldığı bildirimini göndermişse, bu hüküm uygulanmaz.
