Stok Kontrolü

Stok kontrolü, gereksinimlerin karşılanması, biriktirilmesi ve alınması gereken maddeler arasında denge kurulması için gereken örgütleme işlemlerinin yerine getirilmesidir. Diğer bir ifadeyle, işletmenin faaliyet konusu varlıkların sipariş ve satışını uyumlu hale getirecek şekilde, satış sürecinin ve sipariş miktarının belirlenmesi, bu varlıkların elde bulundurulmaları sürecinde izlenmesi ve saklama koşullarının organize edilmesidir.

Stok kontrolü iki yönden ele alınabilmektedir. Bunlardan ilki stokların para olarak değeri, ikincisi ise miktar olarak durumudur. Üretim programcıları daha çok miktar olarak seviyenin kontrolü ile ilgilenmektedirler. Bu bakış açısı ile stok kontrolünde, sipariş devresi metodu ve sipariş noktası metodu olmak üzere iki temel yöntem sözkonusudur. Sipariş devresi metodunda stokların durumu periyodik olarak gözden geçirilir. Sipariş noktası metodu ise tedarik süresince kullanılması planlanan miktar ile güvenlik stokunun toplamı ile bulunan bir sipariş verme düzeyinin belirlendiği ve buna göre stokların gözden geçirilip siparişlerin verildiği bir yöntemdir.

Bir stok kontrol sisteminin işletme ekonomisi açısından sağlayacağı yararlar;

• Üretim faaliyetlerinin düzgün ve makine-insan-malzeme olanaklarından en iyi yaralanacak biçimde yürütülmesine yardımcı olur. Malzeme ve parça yokluğu yüzünden boş beklemeler minimuma iner. İş istasyonları arasındaki yığılmalar azalır.
• Stoklara bağlanan para tam ihtiyaca göre saptandığından, sağlıklı bir finans yönetimine olanak sağlanır.
• Tedarik ve satış masrafları azalır.
• Üretim programlarının kolay ve gerçeğe uygun düzenlenmesi mümkün olur.
• Etkili bir maliyet muhasebesi sisteminin ihtiyacı olan bilgilerin pek çoğu kolay ve duyarlı biçimde toplanabilir.
• Dikkatsizlik yüzünden ziyan olan malzeme ve mamullerin miktarı azaltılır, düzeltme için vakit geçmeden müdahale edilebilir.

Stok Kontrolünün Amacı

Stok kontrolün amacı, üretimi istenen düzeyde tutmak, teslim ve satış işlerini önceden saptanan sayılarda gerçekleştirmek için, zaman ve nicelik yönünden en iyi ve ekonomik sayılan materyali elde bulundurmayı sağlamaktır. Amaçlardan bir diğeri ise, doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde ve doğru miktarda bulunmasının sağlanmasıdır.

Stok Kontrol Sistemleri

Bir stok kontrol sistemi temelde üç sınıfta gruplandırılabilir. Bunlar;

1. Uzun dönem planlama: Uzun dönemli tahminlerin ve bu tahminlerde muhtemel olan hataları dikkate alarak, bütçeyi dengeye getirmek için bütçe ve stok yatırımlarının uzun dönemli planlamasını ifade etmektedir.
2. Orta vadeli politika ve planlama: Kısa vadeli programlar için temel oluşturacak bir planlama olan orta vadeli planlama, stok politikası ile kısa vadeli programlama için kurallar belirlemeye yönelik bir planlama türüdür.
3. Kısa dönem programlama: İstihdam ve stokların çıktı talebi ile dengelenmedi üzerine kurulu, kısa dönemli stok sistemidir.

Stok Kontrol Yöntemleri

• Gözle kontrol yöntemi
• Çift kutu yöntemi
• ABC yöntemi
• Maksimum-minimum stok kontrol yöntemi
• Stoksuz kalma halinde stok kontrol yöntemi
• Sabit sipariş dönemi modeli
• Sabit sipariş miktarı modeli
• Ekonomik sipariş miktarı modeli
• İskontodan faydalanma durumunda stok kontrolü modeli
• Optimal emniyet stoku modeli
• Ekonomik üretim miktarı modeli

Stok Yönetimi Amprik Bir Yaklaşım, Yrd. Doç Dr. Orhan KÜÇÜK, sf. 47-78, Seçkin Yayıncılık