İşletme faaliyetlerinin ne derece karlı olduğunu gösteren bu oran, firmanın
temel faaliyetlerde sağladığı karın (işletme karı) net satış tutarına
bölünmesiyle hesaplanır:
Esas faaliyet karlılığı: Faaliyet karı / Net satış
tutarı
Oranın yüksek olması ya da yükselme eğilimi göstermesi başarı göstergesi olarak
kabul edilir. Söz konusu oranın değişmesinin temel nedenleri, satış
fiyatlarının değişmesi, satışların maliyetinin ya da satış giderlerinin artması
ve satışların bileşimindeki değişikliktir.
Tüm sermaye karlılığı hesaplanırken dış kaynağa ödenen faizlerin dikkate
alınması gerekir. Zira söz konusu tutarlar yatırılan sermaye tarafından
karşılanmaktadır. Öte yandan öz kaynak ve dış kaynak sermayesinin payı değişik
olan firmalar arasında karşılaştırma yapmak anlamlı sonuç vermemektedir. Öz
sermaye karlılığının tüm sermaye karlılığına oranı kaldıraç faktörü olarak
nitelenmektedir.
Kaldıraç etkisi: (Öz sermaye karlılığı / Tüm sermaye
karlılığı) * 100
Bu oran, zaman karşılaştırmasında, öz sermaye karlılığındaki bir değişmenin,
özellikle öz sermaye ve dış kaynak arasındaki bir değişmeden kaynaklanıp
kaynaklanmadığına ilişkin bilgi verir. İşletme içi bir değerlendirme
yapılırken, gerekli işletme varlıklarının veya koşullu sermayenin ilişkisi
kurulabilir. Özellikle iş kolu analizlerinden sapmaların nedenleri
araştırılırken bu durum önem kazanır. İşletme için gerekli olmayan duran ve
dönen varlıkların ya da atıl duran tesisler gibi karlılığa etkisi olmayan
varlık unsurlarının ayıklanması gerekir.
Örnek oran hesaplamasına buradan ulaşabilirsiniz.
Finansal Yönetim, Prof. Dr. Niyazi Berk, sf. 53, Türkmen Kitabevi
