TANIM
Brüt ve net kar marjı: Brüt kar / Net satışlar = (Satışlar- Satışların maliyeti) / Net satışlar
Brüt kar marjı (gross profit margin) oranı, faaliyetlerin etkinliğinin yanısıra işletmenin fiyat politikasına ilişkin bilgiler de verir. Kazanılan brüt kar arttıkça, kar marjının da artacağı diğer bir ifade ile firma yönetiminin başarılı olduğu söylenebilir. Örnek işletmede brüt kar marjı sırasıyla %20,65, %18,37 ve %19,98 olarak gerçekleşmiştir. Firma bu oranları artırmak amacıyla rasyonalizasyon yatırımları başlatmış ve bir bölümü sonuçlandırılmıştır.
Karlılığı daha özel değerlendirmede kullanılan bir başka ölçü de net kar marjıdır (profit margin). Söz konusu oranın hesaplanmasında, olağanüstü giderlerin dışındaki tüm giderler ve vergiler dikkate alınarak firmanın göreli etkinliği belirlenir. Aynı zamanda fiyatlama, maliyet yapısı ve üretim etkinliğine ilişkin bilgi de veren net kar marjından faaliyet performansının ölçülmesinde önemli bir gösterge olarak yararlanılmaktadır.
Net kar marjı: Vergi sonrası kar / Net satışlar = Net kar / Net satışlar
Yukarıdaki iki oranın bir arada değerlendirilmesi, firma faaliyetlerine ilişkin ayrıntılı bilgi edinmeyi sağlar. Buna göre söz gelimi bir kaç yıllık bir dönemde brüt kar sabit iken net kar marjının düşmesi iki nedenden kaynaklanabilir: İlki, satışlara göre giderlerin artması, ikincisi ise vergi oranlarının artmasıdır. Ayrıca brüt kar marjının düşmesi de satışların maliyetinin artmasını gösterir. Bu da fiyatların düşmesine veya satış gelirine oranla, faaliyetlerin etkinliğinin azalmasına bağlanabilir.
Yatırımları sermayeye göre karlılığın belirlenmesi ise yatırım veri oranı ile ölçülmektedir. Du-Pont formülü, kar marjı ile toplam varlıkların devir hızı arasında önemli bir bağlılık olduğunu gösterir:
Net kar / Toplam varlıklar = (Net kar / Net satışlar) * (Net satışlar / Ortalama toplam varlıklar)
Görüldüğü gibi formülün ilk kesri satışların başarı oranını ya da sürüm karlılığını, ikincisi ise yatırılan sermayenin, diğer bir ifade ile toplam aktiflerin devir hızını göstermektedir. Buna göre, kar marjı başka deyişle her satıştan sağlanan kar oranı, (kar / satışlar) firmanın genel karlılığını arttırmaktadır.
Yatırım verim oranı, işletme karlılığını bütünsel açıdan ölçmektedir. Yatırılan sermaye için brüt satın alma maliyetleri ve net yatırım değeri (satın alma maliyeti-amortismanlar) kullanılabilir. Karlılığın bulunmasında ise net dönem karı yerine net nakit akışları alınmaktadır. Du-Pont oran analizi sisteminde yatırım verim oranının (ROI) nakit akımı ile birlikte temel başarı oranı olarak alınması da olanaklıdır.
ROI: Cash-flow / Toplam sermaye = (Cash-flow /Satışlar * Satışlar) / (Toplam sermaye)
Brüt kar marjı (gross profit margin) oranı, faaliyetlerin etkinliğinin yanısıra işletmenin fiyat politikasına ilişkin bilgiler de verir. Kazanılan brüt kar arttıkça, kar marjının da artacağı diğer bir ifade ile firma yönetiminin başarılı olduğu söylenebilir. Örnek işletmede brüt kar marjı sırasıyla %20,65, %18,37 ve %19,98 olarak gerçekleşmiştir. Firma bu oranları artırmak amacıyla rasyonalizasyon yatırımları başlatmış ve bir bölümü sonuçlandırılmıştır.
Karlılığı daha özel değerlendirmede kullanılan bir başka ölçü de net kar marjıdır (profit margin). Söz konusu oranın hesaplanmasında, olağanüstü giderlerin dışındaki tüm giderler ve vergiler dikkate alınarak firmanın göreli etkinliği belirlenir. Aynı zamanda fiyatlama, maliyet yapısı ve üretim etkinliğine ilişkin bilgi de veren net kar marjından faaliyet performansının ölçülmesinde önemli bir gösterge olarak yararlanılmaktadır.
Net kar marjı: Vergi sonrası kar / Net satışlar = Net kar / Net satışlar
Yukarıdaki iki oranın bir arada değerlendirilmesi, firma faaliyetlerine ilişkin ayrıntılı bilgi edinmeyi sağlar. Buna göre söz gelimi bir kaç yıllık bir dönemde brüt kar sabit iken net kar marjının düşmesi iki nedenden kaynaklanabilir: İlki, satışlara göre giderlerin artması, ikincisi ise vergi oranlarının artmasıdır. Ayrıca brüt kar marjının düşmesi de satışların maliyetinin artmasını gösterir. Bu da fiyatların düşmesine veya satış gelirine oranla, faaliyetlerin etkinliğinin azalmasına bağlanabilir.
Yatırımları sermayeye göre karlılığın belirlenmesi ise yatırım veri oranı ile ölçülmektedir. Du-Pont formülü, kar marjı ile toplam varlıkların devir hızı arasında önemli bir bağlılık olduğunu gösterir:
Net kar / Toplam varlıklar = (Net kar / Net satışlar) * (Net satışlar / Ortalama toplam varlıklar)
Görüldüğü gibi formülün ilk kesri satışların başarı oranını ya da sürüm karlılığını, ikincisi ise yatırılan sermayenin, diğer bir ifade ile toplam aktiflerin devir hızını göstermektedir. Buna göre, kar marjı başka deyişle her satıştan sağlanan kar oranı, (kar / satışlar) firmanın genel karlılığını arttırmaktadır.
Yatırım verim oranı, işletme karlılığını bütünsel açıdan ölçmektedir. Yatırılan sermaye için brüt satın alma maliyetleri ve net yatırım değeri (satın alma maliyeti-amortismanlar) kullanılabilir. Karlılığın bulunmasında ise net dönem karı yerine net nakit akışları alınmaktadır. Du-Pont oran analizi sisteminde yatırım verim oranının (ROI) nakit akımı ile birlikte temel başarı oranı olarak alınması da olanaklıdır.
ROI: Cash-flow / Toplam sermaye = (Cash-flow /Satışlar * Satışlar) / (Toplam sermaye)
ÖRNEK
Örnek oran hesaplamasına buradan ulaşabilirsiniz.
KAYNAK
Finansal Yönetim, Prof. Dr. Niyazi Berk, sf. 51, Türkmen Kitabevi
