Denetçi çalışmasını denetim standartları çerçevesinde mali tabloların hazırlanma bazı olan muhasebe standartları ve mevzuat uyarınca denetler. Mali tabloların hazırlanması şirket yönetiminin sorumluluğudur. Denetçi mali tabloların hazırlanması sürecinde yer alamaz, zira bu husus bağımsızlığını zedeleyebilir.
Bağımsız denetçi denetim faaliyetleri neticesinde herhangi bir sorun ile karşılaşmaz ise "olumlu görüş” verir.
Aşağıdaki durumların ortaya çıkması halinde ise bağımsız denetim raporunda gerekli değişikliklerin yapılması gerekir:
a) Mali tablo kullanıcılarının dikkatine sunulması gerekli görülmekle birlikte, bağımsız denetim görüşünü etkilemeyen hususların varlığı halinde, bu hususların vurgulanması
b) Bağımsız denetim görüşünü etkileyen hususların varlığı durumunda ise,
- Şartlı görüş verilmesi
- Görüş bildirmekten kaçınılması veya
- Olumsuz görüş verilmesi
Bağımsız denetçi görüşünü etkileyen hususlar ilgili şirket açısından çok önemli kurumsal yönetim sorunlarına işaret edebilir.
Aşağıdaki şartların oluşması durumunda bağımsız denetçinin kanaatine göre sorunun etkisi mali tablolar için önemliyse, bağımsız denetçi olumlu görüş veremeyebilir:
- Bağımsız denetçi yapmak istediği çalışmaları yapamazsa (çalışma alanında bir sınırlama olursa) aşağıda belirtilen sonuçlar doğabilir:
i) Bağımsız denetçi tarafından olumlu görüş verilemeyeceği, fakat çalışma alanı sınırlamasının etkisinin olumsuz görüş bildirmeyi veya görüş bildirmekten kaçınmayı gerektirecek kadar önemli ve yaygın olmadığı kanaatine varıldığı durumlarda şartlı görüş verilir. Şartlı görüş, şarta ilişkin sorunların etkisini ortaya koymak için "… hususları dışında” ifadesi ile verilir.
ii) Çalışma alanındaki sınırlamanın muhtemel etkisinin, bağımsız denetçinin yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtı elde edemeyeceği ve görüş bildiremeyeceği kadar önemli ve yaygın olması durumunda, görüş bildirmekten kaçınır. - Yönetimle, seçilen muhasebe politikalarının uygunluğuna, bunların uygulama yöntemlerine veya mali tablo açıklamalarının yeterliliğine ilişkin bir anlaşmazlık bulunması durumda aşağıdaki sonuçlar doğar:
i) Bağımsız denetçi tarafından olumlu görüş verilemeyeceği, fakat yönetimle olan herhangi bir anlaşmazlığın etkisinin olumsuz görüş bildirmeyi veya görüş bildirmekten kaçınmayı gerektirecek kadar önemli ve yaygın olmadığı kanaatine varıldığı durumlarda şartlı görüş verilir. Şartlı görüş, şarta ilişkin sorunların etkisini ortaya koymak için "… hususları dışında” ifadesi ile verilir.
ii) Yönetimle olan anlaşmazlığın mali tablolara olan etkisinin önemli ve yaygın olduğu durumda, bağımsız denetçinin şartlı görüş vermeyi tabloların yanıltıcı ve eksik yapısını açıklamak için yeterli bulmadığı durumlarda olumsuz görüş verilir.
Bağımsız denetçinin olumlu görüş haricinde bir görüş verdiği tüm durumlarda, bunun nedenlerine ilişkin açık ve net açıklamalara raporda yer verilir ve bu durumun, hesaplanabiliyorsa mali tablolar üzerindeki olası etkileri belirtilir. Genellikle bu bilgi görüş veya görüş bildirmekten kaçınma paragraflarından önce ayrı bir paragrafta verilebilir ve varsa mali tablolara ilişkin bir dipnotta daha detaylı tartışıldığına ilişkin bir bilgiye de yer verilmelidir.
