 Aile Şirketlerinin Üyelerini, Ana Hissedarlarını Kurumsallaşma Adına Düşündürecek Fikirler*Kurum ve Kurumsallaşma…… Kurum, toplumda organize olmuş, yerleşmiş, kabul edilmiş prosedürleri, belirli toplumsal ilişkiler düzenini ve topluluğu ifade eder. Kurumsallaşma kavramı ise bir örgütün farklı zaman ve mekanlarda benzer tepkileri verdiğini, davranışlarının tutarlı, yerleşmiş bir takım ilke ve politikalara göre belirlendiğini ifade eder ve kurumsallaşmış bir şirket, toplumda ve faaliyet gösterdiği sektörde bir istikrar ve güven ünsuru olarak nitelenir. Şirketlerin kuruluşlarından kurumsallaşma aşamasına gelene kadar geçirdikleri süreçlere aile şirketleri arasından seçilmiş örneklerinden bakıldığında daha girift oldukları görülür. Ülkemizde faaliyet gösteren şirketlerin büyük çoğunluğu aile şirketleridir. Diğer şirketlere göre adedi çok daha yüksek olan aile şirketleri 1.kuşak sonunda büyük oranda piyasadan silinmektedirler ve hatta 3.kuşağa geçebilenlerin oranı % 3-4 e inmektedir. Ailenin genişlemesi, aile şirketinin aktiflerinin büyümesi ve farklı alanlara yapılan yatırımlar, aile üyelerinin şirketten beklentilerinin farklı yönlere dağılmasına sebep olabilmektedir. Aile olmanın duygusal yaklaşımı, sübjektif bakış açılarının bireyler arasında ağırlık kazanabilmesi, aile şirketinin karşılaşılabileceği kurumsallaşma sorunlarını körükleyebilmektedir. Aile şirketinin kurumsal yönetime geçişi , sadece aile büyüğü ve bireylerinin değil, şirket çalışanlarının bütününün katkılarıyla gerçekleştirilebilecek bir değişim sürecidir. Dolayısıyla, değişim sürecinde karşılaşılabilecek geçiş ve uyum maliyetini göğüslemek gerekir. Değişim yaşanırken yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) ‘nda önemle yer verildiği üzere risk yönetimi kurallarına uyum ön planda düşünülmelidir. Aile şirketlerinin kuruluş yıllarında gösterdikleri olumlu performansı ve kazanılan entelektüel sermayeyi, şirketlerin büyümesine paralel olarak korumak için belli yönetim kurallarını düzenleme ve geliştirme ihtiyacı doğar. Şirketin bilançosu ve iş yapma kabiliyeti büyüdükçe sermaye sahibinin yetkin profesyonel kadrolarını takviye etmesi gerekir. Yetkin profesyonel yönetici kadrolarının artması genel kabul görmüş yönetim ilkelerinin benimsenmesini, kurumsallaşmayı gerektirir. Ailenin gerek evlilik gerekse doğumlarla büyümesi sonucunda, kurucularını tatmin edebilecek sonuçlara ulaşabilen aile şirketinin durağan büyüme kaydetmesi,aile şirketine ortak olan veya olmayan, o şirkette çalışan veya çalışmayan aile bireylerinin kazanç hedeflerini karşılayamayabilecektir. Bu nedenlerle, hedeflenen beklentilerin somutlaştırılarak bütün aile bireyleri tarafından kabul edilmeleri sağlanmalıdır. Aile bireylerinin farklı beklentileri olsa bile ortak akıla ulaşarak tespit edecekleri uygulamalarla şirketin gelecekde içsel nedenlerle sorun yaşamasının önüne geçilmesine çalışılmalıdır. Aile şirketinin çeşitli nedenlerle doğabilecek işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak için bankalar ve diğer yetkili kuruluşlardan borç almak istemesi halinde kurulacak iletişim ve üslenilecek sorumlulukların kolay anlaşılabilmesi için şirket yapısı ve bilançosunun şeffaf olması gerekir; bahsettiğimiz bu ilkelere uyum sağlanması, aile şirketinin kurumsal yönetim uygulamasına geçmesini zorunlu kılar. Aile şirketinin kurucuları plansız hareket ederler ve uzun dönem için öngörülere dayalı gelecek planlaması yapmazlarsa, yani şirketin gelişme göstermeye başlamasından itibaren kurumsal yönetim ilkelerine uyumlu hareket etmek için yetkin danışmanlar ile çalışmalar yapmaya başlamazlarsa, şirketin gelecek kuşaklara aktarılmasında sorun yaşamaları kaçınılmazdır. Aile şirketinin kurumsal yönetim ilkelerine uyum sağlayabilmesi öncelikle ailenin kurum davranışlarına sahip olmasını gerektirir; örneğin şirket dışında biraraya gelen aile bireyleri birbirlerine ve karşılıklı haklarına saygı göstermeli, bağlılık ve güven yaratabilmeli, birarada ve isteyerek iş dışında zaman geçirmeli ve iletişim kurmaya açık davranmalıdırlar; çekirdek aile bireyleri dahi kendi aralarında bu kurallara uymalıdırlar; çekirdek ailenin akşam sofraya birlikde oturması ve kalkması dahi kurum olma yolunda güzel bir örnektir. Her aile şirketi ve ailenin yapısı ayrı ayrı incelenerek , her şirket ve aile için durumlarına özgü olarak tespit edilecek kurumsal yönetim ilkeleri hayata geçirilmelidir; şablon kurallarla değişimi sağlamaya çalışmak büyük ihtimalle yanlış sonuç verecektir. Aile Anayasası…… Aile anayasası, hissedar ve/veya çalışan olarak bütün ilgili aile bireylerinin benimsediği ve uyması gereken misyon, değer yargıları,kural, felsefe, hedef ve iş stratejisi beklentilerinin çerçevesini çizen, karar verme usullerinin ve süreçlerinin belirlenmesini sağlayan ve ihtiyaç halinde içeriği ortak kararla değiştirilebilir nitelikde aile içi bir belgedir. Aile şirketlerinde yönetimin genç kuşaklara planlı şekilde, aile anayasasında belirlendiği haliyle, devredilmesi sürecinin iyi yönetilmesi gerekir; bu sayede aile içi potansiyel krizler ve gereksiz zaman kaybı önlenebilir. Bazı kurucular, önceden kararlaştırılmış yetki devir tarihi geldiğinde , yeni nesile yetki devrini sağlamaktan, kendileri kadar yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmadıkları gerekçesiyle, imtina edebilirler. Bu durumun aksi de olabilir: zamanında yeterli iletişim kurulamaması ve işe odaklanmalarının sağlanamaması veya gençlere amaç ve geleceğin tam anlatılamaması, dolayısıyla da gençlerin aile şirketinde görev kabul etmek istememeleri durumu ile de karşılaşılabilir. İşin ve sorumlulukların yeni nesillere devri zamanında yapılmalı ve üslenecekleri görevleri benimsemeleri evvelden alınacak hakkaniyete uygun önlemlerle sağlanmalıdır. Aile şirketi için bir tehlike de varislerin aile ile ortaklık ilişkisi içinde yaşamayı ve hissedarlığı devam ettirmeyi düşünmeyip hisselerini satmayı tercih etmeleridir.Bu şekilde ortaya çıkacak bölünme , dengelerin değişmesi ve şirketin zayıflamasına veya küçülmesine sebep olabilecektir. Eğer kurucular, " halefiyet esasları " nı belirleyip gerekli dönemlerde uygulamaya koyarlarsa , şirketin nesiller boyu devamını sağlayabileceklerdir. Aile Konseyi ve Aile Kurulu….. Aile konseyi, aile üyeleri arasında iletişimi açık tutmayı sağlayan bir forumdur. Kurumsal yönetim uygulamasını gerçekleştirme gayreti içinde olan aile şirketleri, karar almada zamanı faydalı şekilde kullanmak için aile şirketinin bu organını harekete geçirebilirler. Hissedar üyelerden oluşan aile kurulu da, aile konseyi gibi, " aile-iş-hissedarlık-yönetim "ilişkilerini değerlendirip kurumsal yönetim uygulamalarını hayata geçirmede faydalı olabilecek bir organdır. Medyanın Aile Şirketlerinin Kurumsallaşmasında Potansiyel Rolü: Gerek görsel gerekse basılı medya tarafından sosyal sorumluluklarını gözönünde tutarak kurumsallaşma yolunda ilerleyen şirketlerin harcadıkları çabaların kamu oyuna zamanında ve doğru olarak anlatılması, şirketlerin teşvik edilmesi , olumlu örneklerin yeterli ölçüde duyurulması , yani girişlimcilere yol gösterip yardımcı olunması gerekir. Ülkemizdeki mevcut şirketlerin % 88 nin aile şirketleri olduklarını düşünürsek medyanın aile şirketlerine değişimi gerçekleştirmeleri için verebileceği destek önemlidir; düzenlenecek açık oturumlar, eğitim dizileri,gazete ekleri, bilinçli köşe yazıları ve röportajlar, aile şirketlerinin kurumsal yönetim konusunda adım atmalarını hem teşvik edecek hem de aile üyeleri için eğitici olacaktır. Medya mensuplarının , aile şirketleri ile ilgili olarak yukarıda sayılan çalışmaları bilinçli yapabilmeleri için öncelikle kurumsal yönetim konusunda bilgilerini geliştirmeleri ve şirket yapıları ile şirketlerde benimsenmiş yönetim kurallarını incelemeleri gerekir. Medya, kurumsallaşma yolunda karşılaşılmış kötü örneklerini de topladığı istihbarat sonucu değerlendirip geniş kitleler ile panik yaratmadan paylaşarak hem kamu oyunu aydınlatabilecek hem de kötü sonuçlardan çıkartılabilecek derslerin öğrenilmesini sağlayacaktır. Medyanın aile şirketlerinin durumlarını, gelişmelerini, yaptıkları hataları ve ulaştıkları başarıları ileride doğabilecek sonuçları açısından daha yakından irdeleyen, kuralları şirketler özelindeki etkileri açısından yorumlayan bir rol oynaması önümüzdeki yıl yürürlüğe girecek yeni Türk Ticaret Kanunu' nda yer alan ve yeni uygulanacak kurallar/hükümler hakkında da farkındalığı arttıracaktır. KAYNAK: - Ekonomi Gazeteciliği İçin Kurumsal Yönetim El Kitabı ( TKYD Yayınları ) - Aile Şirketleri: Değişim ve Süreklilik ( Ankara Sanayi Odası ) - Aile Şirketinde Kurumsallaşma Sürecinde Kurumsal Yönetime Doğru ( Güler Manisalı ) - Aile Şirketlerinde Yönetim ve Kurumsallaşma (Nihat Alayoğlu ) - Perpetuating the Family Business ( John L. Ward ) - Ekmekçioğlu Aile Şirketi Çalışması (TKYD Dergisi ) - Kur.Yön.İlkeleri Işığında Aile Şirketleri Yönetim Rehberi ( TKYD Yayınları ) - Aile Kalmak, Şirket Olmak ( Prof.Dr.Yankı Yazgan ) |
||||||||||||||||||
|
Makalenin Künyesi
|
