Aile şirketlerinde sürdürülebilir performans için kritik konular arasında yer alan diğer bir önemli unsur da haleflik planlamasıdır. Kurumsal yönetim ile aile şirketlerinde yönetimin yeni kuşaklara devredilmesi süreci planlı bir şekilde yönetilerek, proaktif bir yaklaşımla bu hassas dönemde olası krizlerin önüne geçmek mümkündür.
Şirket ile birlikte şirket kurucusunun / kurucularının ailesi de genişlemeye başlar. Çocuklar büyür, işleri devralma aşamasına gelirler. Bu aşamada, iki farklı sorun yaşanabilir. İlki ve çok sık rastlananı, kurucunun / kurucuların çeşitli sebeplerle çocuklarına yetki devrini gerçekleştirmek istememesidir. Yetki devrinden kaçınılmasındaki ana sebepler olarak; kurucunun çocuklarına yeterince güvenmemesi, çocuklarının çeşitli sebeplerle başarılı olamayacağını düşünmesi, kendi kurmuş olduğu şirketi en iyi kendisinin yöneteceği düşüncesinin hâkim olması belirtilebilir.
Haleflik planlamasında karşılaşılan diğer bir sorun ise; çocukların işi devralmak istememesidir. Zamanında işe odaklanması sağlanmayan çocukların işten kopmuş olması, ilgi alanlarının aile işi dışındaki konular olması, kurucunun egemenliği altında yeterince etkin olmayacaklarını düşünmeleri, şirket ve aile içerisinde adil bir yapının oluşmayacağını düşünmeleri, varislerin aile şirketinde yer almak istememelerinde en büyük etkenler arasındadır.
Ailenin malvarlığının korunması ve şirketin nesiller boyu devamlılığının sağlanabilmesi için geleceğe yönelik olarak yeni nesillere devir planlarının oluşturulması ve geç kalınmaksızın hayata geçirilmesi sağlanmalıdır. Bu yapılanmanın gerçekleştirilmemesi halinde ise doğacak çıkar çatışmaları kaçınılmazdır. Daha da önemlisi ise bu çatışmaların şirket yönetimine yansımasıdır. Aile şirketinde yer almak istemeyen her varis ortaklık oranına bağlı olarak şirketin bölünmesi, şirket hisselerinin aile dışından kişilere satılması veya şirket içi bölünmelere neden olacak risk unsuru olarak görülmelidir.
Yeni nesillere haleflik planı aile şirketlerinde nesiller boyu devamlılığın anahtarıdır. Söz konusu planın gerçekleştirilmesinde geç kalınması ise aile içerisinde anlaşmazlıklara ve şirket içinde yer alması düşünülen yeni nesillerin seçiminde yanlış kararlara neden olabilir.
Haleflik planı;
- Yeni nesillerin yetiştirilmesi,
- Eğitimi, her bir kişi için hedeflerin belirlenmesi,
- Kişilik ölçümlerinin yapılması,
- Potansiyellerinin doğru ve eksiksiz olarak belirlenmesi
- Bu kişiler için en doğru iş alanının belirlenmesini içerir.
- Bu plan dahilinde küçük yaştan itibaren her bir aile üyesine adil ve eşit bir sistem çerçevesinde özel bir eğitim sistemi uygulanır. Bu sistem;
- Çocukların iyi eğitim alması,
- Eğitim hayatları boyunca aile şirketi içinde ve aile dışındaki diğer şirketlerde işe alışmalarının sağlanması,
- Ailenin temel değerleri çerçevesinde yetiştirilmeleri,
- Olumsuz davranışlarının zamanında fark edilerek düzeltilmesinin sağlanması,
- Aile şirketinin genişlemesinin planlandığı alanlarda da eğitimlerin yapılması,
- Yeni neslin gelişimlerinin sürekli olarak incelenerek raporlanması ve yeni neslin duygu ve düşüncelerinin dikkate alındığı bir eğitim sistemi olarak düşünülmelidir.
Bu sistem oluşturulur veya uygulanırken dikkat edilmesi gereken en önemli hususlar ise; aile içinde belli kişilere veya gruplara iltimas gösterilmemesi, kız-erkek ayrımı yapılmaması, çocukların kişisel yapıları ve performanslarının göz ardı edilmemesi, eğitim sistemi içerisindeki her türlü ölçümün herhangi bir kuşkuya mahal vermeksizin doğru, tarafsız ve adil olarak gerçekleştirilmesidir.
Haleflik planı yazılı olarak hazırlanmalı ve bu plan aile üyeleri tarafından ortak kabul görmelidir. Aksi takdirde uygulanmasında sorunlar yaşanması kaçınılmazdır. Söz konusu plân Aile Meclisi onayından geçirildikten sonra belli aralıklarla günün şartlarına göre, yine Aile Meclisi onayı ile revize edilmeli ve dünyadaki ve ülke içindeki gelişmelere bağlı olarak geliştirilmelidir.
